در این بین، پیشگام‌ترین کشور عربی، عراق بوده است چراکه در دهه 50 قرن گذشته میلادی، یک زن عراقی توانسته بود به پست وزارت برسد. پس از آن نوبت به مصر می‌رسد که در دهه60 در قرن گذشته میلادی، جمال عبدالناصر، یک زن را به سمت وزارت برگزید. اما درحالی‌که در سوریه یک زن توانسته است به بلندپایه‌ترین سمت سیاسی پس از رئیس‌جمهور برسد، در مقابل، در عربستان و قطر هیچ زنی سمت سیاسی، دست‌کم در حد وزارت ندارد و این نکته درخور توجه است، به‌ویژه در شرایط کنونی که این دو کشور با ادعای دمکراسی‌خواهی، سوریه را به دیکتاتوری متهم می‌کنند اما خود برای نقش زنان در فرایند سیاسی اهمیتی قائل نیستند. اما شاخص‌ترین شخصیت‌های سیاسی زن در جهان عرب کیستند؟ اگر از منظر ارشدترین سمت سیاسی بخواهیم زنان عرب را دسته‌بندی کنیم، در دوران پسااستعماری، ارشدترین سمتی که زن عرب توانسته است بدان دست‌یابد، معاونت رئیس‌جمهور است که به خانم نجاح‌العطار معاون بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه تعلق دارد. پس از او، عائشه‌المناعی زن قطری‌تبار است که سمت نایب‌رئیس پارلمان عربی البته خارج از قطر را به‌دست گرفت. شمار وزرای زن در میان بیش از 20کشور عربی در دوره‌های مختلف، حدود 60 وزیر بوده است که پس از وزارت خارجه، می‌توان گفت که مهم‌ترین وزارت را زنان در امارات به‌دست گرفته‌اند یعنی وزارت اقتصاد و سپس وزارت بازرگانی بین‌المللی. وزارتخانه‌های فرهنگ، آموزش عالی، آموزش‌وپرورش، بهداشت، تأمین‌اجتماعی، همکاری بین‌المللی، زنان، برنامهریزی و بالاخره حقوق بشر ازجمله وزارتخانه‌هایی بوده‌اند که زنان عرب تاکنون به‌دست گرفته‌اند.
اولین وزیر زن در جهان عرب
نزیهه جودت الدلیمی نخستین وزیر زن عرب بود. او در سال2007 در آلمان درگذشت. الدلیمی از نخستین زنان پیشگام در حوزه حقوق زنان بود که در دولت عبدالکریم قاسم توانست سمت وزیر امور شهری در عراق را به‌دست گیرد. او در صدور قانون ثبت احوال در عراق در سال 1959 نیز نقش فراوان داشت. این قانون، پیشرفته‌ترین قانون در سطح خاورمیانه در عرصه حقوق اعطاشده به زنان تلقی می‌شود.
دومین وزیر زن عرب
جمال عبدالناصر در اوایل دهه شصت میلادی خانم حکمت ابوزید را به‌عنوان وزیر مشاور در امور اجتماعی مصر تعیین کرد تا بدین‌ترتیب دومین وزیر زن جهان عرب، مصری باشد. وی از این سمت برای بهبود شرایط زنان در جامعه مصری به‌ویژه در جامعه روستایی بهره‌برداری کرد. حکمت از نخستین فعالان در عرصه سیاست مصر بوده و سال‌ها هم در تبعید زندگی کرد و چند سالی را به‌عنوان پناهنده سیاسی گذراند. وی در جولای سال2011 در سن 89سالگی در قاهره درگذشت.
ارشدترین سیاستمدار زن در جهان عرب
نجاح العطار نخستین زنی است که سمت معاون رئیس‌جمهور را در سطح جهان عرب و کشورهای اسلامی به‌دست گرفته است. وی پیش از این، سمت وزیر فرهنگ و ارشاد را به‌دست داشته و عضو حزب بعث حاکم در سوریه هم نیست. او هنگام به‌دست داشتن سمت وزارت فرهنگ، بسیاری از دستاوردهای اندیشگی و فرهنگی جهان عرب را در سوریه به چاپ رساند و در کشورهای عربی پخش و توزیع کرد. او پس از وزارت فرهنگ، پایه‌‌گذار مرکز مطالعات استراتژیک و منطقه‌ای بوده است. بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه او را در مارس 2006 به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور و مسئول اجرای سیاست‌های فرهنگی و رسانه‌ای کشور تعیین کرد. بشار اسد علاوه بر این خانم، یک معاون زن دیگر هم دارد به نام بثینه شعبان که سخنگوی رئیس‌جمهور هم هست. سوریه در میان کشورهای عربی دارای آزادی‌های مذهبی و اجتماعی بیشتری است و زنان در این کشور در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته‌اند.
کشورهای عربی باکمترین تعداد وزرای زن
در میان کشورهای عربی، اگر دو کشور قطر و عربستان را که اساسا وزیر زن ندارند، استثنا کنیم، الجزایر و لیبی تنها کشورهای عربی هستند که تنها یک وزیر زن دارند. سعاد بنت‌جاب‌الله وزیر همبستگی ملی و خانواده الجزایر و سمیه محمود وزیر امور تأمین اجتماعی لیبی هستند. در کشورهایی که انقلاب‌های عربی هم صورت گرفت، پس از لیبی که کمترین تعداد از وزرا را دارد، کشورهای مصر و تونس هم هرکدام تنها دو وزیر زن دارند درحالی که براساس شعارهای انقلابیون، انتظار می‌رفت نقش زنان در این کشورها پررنگ‌تر از گذشته شود.
نایب‌رئیس پارلمان عربی
خانم عائشه‌المناعی شهروند قطری در یکی از دوره‌های پارلمان عربی، توانست سمت نایب‌رئیس این پارلمان را بر عهده بگیرد. وی دارای دکتری مطالعات اسلامی از دانشگاه الازهر مصر و در حال حاضر رئیس دانشکده الهیات و مطالعات اسلامی دانشگاه قطر است. المناعی این سمت را پس از رقابت با مردانی از کشورهای سودان و عراق به‌دست گرفت. قطر در تاریخ سیاسی خود وزیر زن نداشته است.
بانوی آهنین اقتصاد امارات
در میان وزرای زن عرب، خانم لبنی (Lobna) بنت خالد القاسمی وزیر سابق اقتصاد و وزیر کنونی بازرگانی بین‌المللی امارات عربی متحده شخصیتی سرشناس در جهان عرب است که به بانوی آهنین اقتصاد معروف است. وی در سال 2004به‌عنوان وزیر اقتصاد تعیین شد و از سال 2008تاکنون به‌عنوان وزیر بازرگانی بین‌المللی فعالیت می‌کند. لبنی بنت خالد القاسمی لیسانس علوم از دانشگاه ایالت کالیفرنیا و نیز کارشناسی ارشد مدیریت سرمایه از دانشگاه آمریکایی شارجه دارد. مجله آمریکایی فوربس، لبنی بنت خالد القاسمی را به‌عنوان قوی‌ترین و توانمندترین زن عرب و در رتبه هفتادم فهرست 100شخصیت قوی زن دنیا قرار داده است. امارات علاوه بر دو وزیر اصلی زن، دو وزیر مشاور زن هم دارد.
اولین وزیر خارجه زن عرب
الناهه بنت‌حمدی ولد مکناس نخستین وزیر خارجه زن در جهان عرب است که در دوره نخست‌وزیری مولای ولد محمد الاغظف در موریتانی عهده‌دار این سمت بود. او همچنین رهبر حزب وحدت برای دمکراسی و پیشرفت است که طرفدار محمد ولد عبدالعزیز رئیس‌جمهور کنونی موریتانی است. وی پیش از این، وزیر مشاور در ریاست‌جمهوری هم بوده است اما در سال 2005 و در پی کودتا در کشور، عزل شد. الناهه ولد مکناس در جریان ترمیم کابینه در مارس 2011 از این پست برکنار شد.
اولین معاون نخست‌وزیر زن در جهان عرب
پس از خانم نجاح العطار، می‌توان به خانم ریما خلف الهنیدی اشاره کرد که سمت معاون نخست‌وزیر را در اردن داشته است. وی دکتری دولت‌شناسی از دانشگاه پرتلند آمریکا دارد و در دهه90 قرن گذشته میلادی، وزیر صنایع و بازرگانی و وزیر برنامهریزی بوده و تا سال2000 وزیر برنامهریزی و معاون نخست‌وزیر بوده است. او از سال 2000 تا 2006 معاون دبیرکل سازمان ملل و مدیر منطقه‌ای برنامه توسعه‌ای سازمان ملل بوده است. ریما خلف در سال2007 هم رئیس مجلس مشورتی صندوق دمکراسی سازمان ملل بوده است. او در حال حاضر دبیر اجرایی کمیته اقتصادی و اجتماعی غرب آسیا (اسکوا) در سازمان ملل است که در بیروت فعالیت می‌کند. علاوه بر ریما خلف، اردن سه وزیر زن دیگر هم در ادوار مختلف داشته که مهم‌ترین آنها لیلی شرف نخستین وزیر اطلاع‌رسانی بوده است.
اولین زن عرب برنده جایزه نوبل
توکل کرمان، فعال حقوق و چهره سیاسی معروف یمنی نخستین زن عربی است که جایزه نوبل صلح را به دست آورده است. او متولد سال1979 در استان تعز یمن است و رئیس سازمان روزنامه‌نگاران زن بدون قید و بند بوده است. توکل کرمان از سرشناس‌ترین مدافعان آزادی مطبوعات و حقوق زنان و حقوق‌بشر در یمن تلقی می‌شود و ستاره نام او در جریان اعتراضات سال2011 علیه علی عبدالله‌صالح رئیس‌جمهور مخلوع، خوش درخشید. وی عضو شورای مرکزی حزب تجمع برای اصلاحات است که جزو احزاب مخالف دولت است. کشور یمن سه وزیر زن در کابینه دارد. یمن یکی از فقیرترین و توسعه‌نیافته‌ترین کشورهای جهان است و زنان آن معمولا نقش سیاسی و اجتماعی چندانی در جامعه ندارند. با این حال با توجه به انقلاب اخیر در این کشور، به نظر می‌رسد وضعیت زنان هم دچار تغییراتی شود. نقش خانم توکل کرمان در این تحولات قابل توجه خواهد بود.
